„Mayflower” – trójmasztowy galeon Pielgrzymów, Ojców Założycieli, który odmienił losy Ameryki Północnej

16 września 1620 r. na pokładzie małego galeonu handlowego „Mayflower” ponad stu osadników z angielskiego portu w Plymouth, marząc o nowym, lepszym życiu w Nowym Świecie wypłynęło w niebezpieczny rejs przez Atlantyk. Nikt z Pielgrzymów z Mayflower nie zdawał sobie sprawy, że ten pełen ryzyka i trudności rejs, stanie się pierwszym krokiem w powstaniu jednego z najpotężniejszych państw współczesnego świata.

Purytanie – „Pielgrzymi z Mayflower” – Ojcowie Założyciele

Wyprawa została zorganizowana przez grupę purytan, którzy z powodów religijnych byli zmuszeni opuścić Europę. Żyjąc w Anglii, doświadczali prześladowań ze względu na swoje przekonania i pragnęli założyć kolonię, w której mogliby swobodnie praktykować swoją wiarę. Pielgrzymi stanowili niewielką, lecz niezwykle radykalną sektę religijną wywodzącą się z purytanizmu. Byli jedną z najskrajniejszych grup purytańskich, które sprzeciwiały się absolutnej władzy kościoła anglikańskiego i prześladowaniom religijnym, jakie miały miejsce w Anglii pod rządami króla Jakuba I. Ich pragnienie wolności religijnej było na tyle silne, że zdecydowali się na ryzykowną podróż w nieznane, aby uniknąć represji.

W obawie przed prześladowaniami, Pielgrzymi najpierw przenieśli się do Holandii, szukając tam schronienia przed represyjnymi działaniami władzy. Jednak szybko okazało się, że życie w Holandii nie spełniało ich oczekiwań – obawiali się o utratę swojej tożsamości kulturowej i religijnej w otwartym, holenderskim społeczeństwie. Wobec tego postanowili szukać nowego miejsca, gdzie mogliby żyć zgodnie ze swoimi przekonaniami i w pełni praktykować swoją wiarę.

Dzięki wsparciu finansowemu uzyskanemu z kredytów udzielonych przez Kompanię Wirgińską oraz zamożnych kupców londyńskich, udało się zorganizować wyprawę do Ameryki Północnej. Kompania Wirgińska, zajmująca się kolonizacją i eksploracją nowych terenów, widziała w tej ekspedycji szansę na rozwój swoich działań w Nowym Świecie. Kupcy natomiast dostrzegali możliwość zysku z nowych kolonii.

Zwrócili się do kapitana „Mayflowera”, aby przewiózł ich do Nowego Świata, gdzie mieli nadzieję na wolność i możliwość życia według własnych zasad. Kapitanem statku „Mayflower” był Christopher Jones, który miał około pięćdziesięciu lat i był współwłaścicielem jednostki. Jones był doświadczonym żeglarzem, dowodzącym „Mayflowerem” przez 11 lat, transportującym angielskie towary, takie jak wełna i wino, między Anglią a Francją.

Trójmasztowy galeon handlowy – żaglowiec „Mayflower”

„Mayflower” był średniej wielkości żaglowcem typu galeon, używanym głównie do handlu towarami na krótszych trasach europejskich, zanim w 1620 roku zyskał sławę jako statek przewożący Pielgrzymów do Ameryki. Galeony były statkami o solidnej konstrukcji, zaprojektowanymi do przewozu ładunków, a także do działań bojowych, co sprawiało, że były wszechstronne i wytrzymałe na długich trasach oceanicznych.

„Mayflower” miał charakterystyczną budowę galeonu: trzy maszty, z czego główny maszt (fokmaszt) i maszt grotowy były ożaglowane rejowo, a bezanmaszt miał żagle skośne. Statek miał szeroki kadłub, co zapewniało dużą pojemność ładunkową, ale powodowało, że był raczej wolny i nie najlepiej radził sobie z wiatrem od dziobu. Oprócz tego posiadał wysoki kasztel rufowy i niższy kasztel dziobowy, co było typowe dla galeonów tamtego okresu, nadając im ich charakterystyczny, nieco toporny wygląd.

Dokładna data budowy „Mayflower” nie jest znana, ale szacuje się, że powstał około 1607 roku w Anglii. Przed 1620 rokiem służył jako statek handlowy, zajmujący się głównie przewozem towarów takich jak wino, drewno, sól i wełna między Anglią, Francją i Hiszpanią. Współwłaścicielem statku był Christopher Jones (wraz z Christopherem Nicholsem, Robertem Childem i Thomasem Shortem), doświadczony kapitan i żeglarz, który również dowodził „Mayflowerem” podczas podróży do Ameryki.

Wierną replikę statku Mayflower pod nazwą Mayflower II zbudowano w 1956 w Plymouth, w Nowej Anglii.

Dokładne wymiary „Mayflower” nie są znane, ale przypuszcza się, że miał około 30 metrów długości, 7,6 metra szerokości, a zanurzenie wynosiło około 3,7 metra. Jego ładowność szacowano na 180 ton, co pozwalało na przewóz około 180 beczek różnych towarów.

Układ statku:

1. Trzy maszty: bezanmaszt (na rufie), grotmaszt (w środkowej części) i fokmaszt (na dziobie), oraz żagiel bukszprytowy.
2. Trzy główne poziomy: główny pokład, pokład działowy i ładownia.
   • Na rufie, na głównym pokładzie, znajdowała się kajuta kapitana Christophera Jonesa, o wymiarach około 3 na 2 metry.
   • Przed kajutą kapitana był pomieszczenie nawigacyjne z kompasem i sterem, a jeszcze dalej – kabestan do podnoszenia lin.
   • W dziobowej części głównego pokładu znajdowała się kuchnia okrętowa, gdzie przygotowywano posiłki dla załogi.
   • Najwyższy poziom, rufowy pokład, służył jako miejsce nawigacyjne, a także jako dodatkowe pomieszczenia mieszkalne lub magazyny.
3. Pokład działowy był miejscem, gdzie pasażerowie spędzali podróż; miał około 15 na 7,6 metra i niską wysokość sufitu (1,5 metra). Były tam także otwory działowe do obrony przed wrogami. W tylnej części pokładu znajdowała się zbrojownia, niedostępna dla pasażerów, gdzie przechowywano proch i amunicję.
4. Ładownia znajdowała się poniżej pokładu działowego i była miejscem przechowywania zapasów, narzędzi, broni oraz osobistych rzeczy pasażerów. Brakowało toalety na statku, więc pasażerowie używali wiader jako nocników.

Christopher Jones – kapitan żaglowca „Mayflower”

Christopher Jones był doświadczonym angielskim kapitanem i współwłaścicielem żaglowca „Mayflower”. Urodził się w Harwich około 1570 roku i był związany z morzem przez całe życie, zdobywając doświadczenie jako kapitan statków handlowych. W 1611 roku przeniósł się z żoną i rodziną do Rotherhithe, dzielnicy Londynu, co miało strategiczne znaczenie ze względu na bliskość do głównych szlaków handlowych Tamizy.

Powód podjęcia podróży do Ameryki: Podjęcie przez Jonesa ryzykownej wyprawy do Ameryki w 1620 roku było głównie motywowane ekonomią. W tym czasie handel angielskimi tkaninami wełnianymi, który był kluczowym źródłem dochodu dla wielu kupców, w tym dla Jonesa, zaczynał przeżywać kryzys z powodu wojen, zmian klimatycznych i ogólnego załamania gospodarczego w Europie. Sytuacja stała się szczególnie trudna w latach 1619–1620, kiedy to w Royal Mint nie wybito żadnych monet, co dodatkowo ilustrowało skalę problemów gospodarczych.

Przed wyprawą do Ameryki, w maju 1620 roku, Jones popłynął „Mayflower” z ładunkiem pięćdziesięciu ton wina dla swojego głównego klienta, Williama Speighta, londyńskiego kupca wina. Handel ten polegał na wymianie wina na angielskie tkaniny wełniane. Wraz z załamaniem się rynku wełny i osłabieniem gospodarki, Jones i inni żeglarze zaczęli poszukiwać nowych możliwości handlowych. W tym kontekście oferta Thomasa Westona, kupca i inwestora, który szukał nowych rynków zbytu w Ameryce Północnej, pojawiła się w odpowiednim momencie.

Inwestorzy finansujący rejs „Mayflower” do Nowego Świata stanowili zróżnicowaną grupę składającą się z dżentelmenów, kupców i rzemieślników. Wielu z nich, w tym Thomas Weston, było bezpośrednio zależnych od eksportu tkanin wełnianych. Kiedy europejski rynek zaczął się załamywać, zwrócili uwagę na Amerykę Północną jako obiecujący nowy rynek. Weston miał kontakty z grupą separatystów w Lejdzie przez swojego agenta, Edwarda Pickeringa, co stworzyło pomost między inwestorami a grupą religijnych osadników szukających wolności.

Decyzja Jonesa o przyjęciu zlecenia na przewóz Pielgrzymów na „Mayflower” była w dużej mierze podyktowana trudną sytuacją finansową i potrzebą znalezienia nowych źródeł dochodów. Ekspedycja do Ameryki była ryzykowna, ale w obliczu załamania dotychczasowych rynków handlowych stanowiła potencjalnie dochodową okazję, której Jones nie mógł zignorować. Choć nie jest jasne, czy „Mayflower” był pierwszym statkiem, któremu zaproponowano to zadanie, Jones podjął wyzwanie, co ostatecznie zapisało go na kartach historii jako kapitana, który przewiózł pierwszych Pielgrzymów do Ameryki.

16 września 1620 r. „Mayflower” wypływa w epicki rejs do Nowego Świata

„Mayflower” wyruszył w swoją historyczną podróż z Plymouth 16 września 1620 roku, po kilku nieudanych próbach. Statek zabrał na pokład 102 pasażerów, w tym Pielgrzymów, oraz około 25–30 członków załogi. „Mayflower” nie był dużym statkiem oceanicznym, lecz mniejszym żaglowcem handlowym, przystosowanym do transportu towarów między Anglią a Francją, a nie do długich i niebezpiecznych podróży przez Atlantyk, co sprawiało, że warunki na pokładzie były wyjątkowo ciasne i trudne dla pasażerów.

Podróż rozpoczęła się w miarę spokojnie, z dobrymi wiatrami i pogodą, jednak po kilku tygodniach statek napotkał silne sztormy północno-wschodnie, które sprawiły, że żegluga stała się bardzo trudna. Ogromne fale uderzały w statek, powodując znaczne uszkodzenia, w tym pęknięcie głównej belki nośnej. Groziło to poważnym uszkodzeniem statku, które mogło zmusić załogę do powrotu do Anglii lub nawet zatonięcia na środku oceanu. Pasażerowie i załoga zdołali naprawić belkę przy użyciu metalowej śruby podnośnikowej, co uratowało statek przed katastrofą.

Warunki życia na statku były bardzo trudne: pasażerowie spędzali podróż w ciemnych, niskich i wilgotnych pomieszczeniach pod pokładem, gdzie byli stłoczeni razem z dziećmi i swoimi niewielkimi zapasami. W trakcie podróży zmarł młody służący William Butten, a jedno z dzieci, Oceanus Hopkins, urodziło się na pokładzie. Jednym z pasażerów był także John Howland, który w trakcie sztormu wypadł za burtę, ale cudem został uratowany przez członka załogi, który rzucił mu linę.

„Mayflower” przewoził nie tylko ludzi, ale również niezbędne zapasy do przyszłego życia osadników, takie jak narzędzia, żywność, broń, a także zwierzęta gospodarskie. Na pokładzie znajdowały się również działa artyleryjskie, które miały służyć do obrony przed potencjalnymi zagrożeniami ze strony europejskich rywali lub tubylczych plemion. Mimo wielu przeciwności, statek po 66 dniach żeglugi dotarł do wybrzeży Ameryki.

19 listopada 1620 roku załoga „Mayflower” dostrzegła ląd Ameryki Północnej, Cape Cod.

Początkowo próbowali skierować statek na południe, aby dotrzeć do planowanego celu – Kolonii Wirginii, gdzie mieli pozwolenie na osiedlenie się wydane przez Kompanię Kupieckich Poszukiwaczy Przygód. Jednak silne zimowe morze i trudne warunki żeglugi zmusiły ich do zawrócenia.

Po nieudanej próbie dotarcia na południe, „Mayflower” zawrócił i dotarł do portu Cape Cod Hook, znanego dzisiaj jako Provincetown Harbor.

21 listopada 1620 roku statek rzucił kotwicę. To właśnie tam Pielgrzymi zaczęli szukać miejsca, gdzie mogliby się osiedlić, rozpoczynając swoją przygodę na nowej ziemi daleko od pierwotnie planowanej lokalizacji. Pielgrzymi dotarli do surowego i bezludnego wybrzeża, które później nazwano Nową Anglią.

Po przybyciu, 41 dorosłych mężczyzn, głównie ojców rodzin, którzy później zyskali miano Ojców Pielgrzymów, podpisało dokument zwany „Mayflower Compact”. Dokument ten ustalał zasady współżycia i samorządności w nowej kolonii, stanowiąc podstawę organizacji społecznej i prawnej w nowym miejscu. Był to ważny krok ku samodzielności i współpracy w trudnych warunkach, które napotkali.

Początki osady Plymouth były bardzo ciężkie — osadnicy zmagali się z surową zimą, brakiem odpowiednich zapasów i chorobami, które zdziesiątkowały ich szeregi. Przetrwanie pierwszych miesięcy było możliwe dzięki wzajemnej pomocy i współpracy. Wyryta na skale data „1620”, która upamiętnia ich przybycie, jest dziś jedną z głównych atrakcji turystycznych Plymouth, przypominając o odwadze i determinacji pierwszych osadników, którzy położyli fundamenty pod rozwój przyszłego narodu.

Moment, w którym Pielgrzymi wyszli na brzeg, opisał William Bradford, drugi gubernator kolonii Plymouth:

„Przybywszy w ten sposób do dobrego portu i bezpiecznie dotarli na ląd, padli na kolana i błogosławili Boga niebios, który przeprowadził ich przez ogromny i rwący ocean, wybawiając ich od wszelkich niebezpieczeństw i nędzy, pozwalając im ponownie stanąć na twardej i stabilnej ziemi, swoim właściwym żywiole.”

Powrót „Mayflower” z Nowego Świata do Londynu

5 kwietnia 1621 roku „Mayflower” rozpoczął podróż powrotną do Anglii, po długim i ciężkim pobycie w Nowym Świecie. Statek, który przywiózł Pielgrzymów do Ameryki, teraz wyruszył z pustymi pokładami pasażerskimi, a jego ładownie wypełniono kamieniami, które miały służyć jako balast. Tak jak Pielgrzymi, również załoga „Mayflower” mocno ucierpiała z powodu chorób w trakcie zimy — wielu marynarzy zmarło na skutek trudnych warunków i epidemii, które zdziesiątkowały ich szeregi.

Według Charlesa Banksa, załoga „Mayflower” liczyła około 50 osób i składała się z kapitana, czterech oficerów, czterech kwatermistrzów, chirurga, cieśli, bednarza, kucharzy, bosmanów, artylerzystów oraz około 36 marynarzy pracujących na pokładzie. Cała załoga pozostała na statku w Plymouth przez zimę 1620–1621, wspierając osadników w trudnych początkach.

Pomimo strat w ludziach, sprzyjające wiatry pozwoliły statkowi szybko pokonać Atlantyk. Podróż powrotna trwała zaledwie miesiąc, a „Mayflower” dotarł do macierzystego portu w Rotherhithe, obecnej dzielnicy Londynu nad Tamizą, już 6 maja 1621 roku. Ten szybki powrót w porównaniu do trudnej i długiej podróży w stronę Ameryki świadczył o sprzyjających warunkach morskich oraz o doświadczeniu kapitana Christophera Jonesa i jego załogi. Po powrocie „Mayflower” nie wyruszył już w kolejną podróż przez Atlantyk; statek został ostatecznie sprzedany na złom w 1624 roku, kończąc swoją morską karierę jako symbol jednego z najważniejszych momentów w historii osadnictwa w Ameryce.

Dziedzictwo żaglowca „Mayflower”

Galeon „Mayflower” zajmuje szczególne miejsce w historii Ameryki jako symbol wczesnej europejskiej kolonizacji, która zapoczątkowała przyszłe Stany Zjednoczone. Jak zauważa historyk Richard Bevan, spośród wszystkich podróży do amerykańskich kolonii w latach 1620–1640, to właśnie pierwsza wyprawa „Mayflower” z grupą Pielgrzymów stała się najbardziej rozpoznawalnym i kulturowo ważnym wydarzeniem w historii migracji z Europy do Nowego Świata w okresie wielkich odkryć.

Data przybycia „Mayflowera” do Ameryki, 21 listopada 1620 roku, w miejscu dzisiejszego Plymouth (znanym jako Plymouth Rock), często jest uznawana za początek angielskiej kolonizacji w Nowej Anglii. W wielu publikacjach błędnie podaje się tą datę jako początek angielskiej kolonizacji Ameryki w ogóle. Nie jest to poprawne, ponieważ próby kolonizacji podejmowano wcześniej, a już w 1607 roku założono osadę Jamestown w Wirginii, która w momencie przybycia Pielgrzymów liczyła około tysiąca mieszkańców.

Jamestown, w przeciwieństwie do osady założonej przez Pielgrzymów, miało charakter głównie handlowy i było finansowane przez Kompanię Wirgińską z myślą o eksploatacji zasobów Nowego Świata. Pielgrzymi natomiast zakładali swoją kolonię Plymouth z powodów religijnych, szukając miejsca, gdzie mogliby swobodnie praktykować swoją wiarę, z dala od prześladowań w Europie. Chociaż Plymouth stało się symbolem nowego początku i wolności religijnej, Jamestown (założone 14 maja 1607 r.) pozostaje pierwszą stałą angielską osadą w Ameryce Północnej, co miało fundamentalne znaczenie dla dalszej kolonizacji tego kontynentu przez Anglików.

Głównym źródłem wiedzy o podróży „Mayflower” i początkach kolonii Plymouth są zapisy Williama Bradforda, jednego z przywódców Pielgrzymów i późniejszego gubernatora kolonii. Jego dziennik i listy stanowią najpełniejszą historię tej osady, dokumentując zarówno trudności, jak i osiągnięcia pierwszych osadników.

Jednym z najważniejszych wydarzeń w kolonii Plymouth, które wpisało się w amerykańską tradycję, było pierwsze Święto Dziękczynienia w 1621 roku. To święto religijne i wspólna kolacja, zorganizowane przez Pielgrzymów po pierwszych udanych zbiorach, stało się podstawą współczesnego, narodowego Święta Dziękczynienia, obchodzonego w Stanach Zjednoczonych (każdego roku, w czwarty czwartek listopada) do dziś.